De Beethovenstraat in
Plan Zuid is een belangrijk en goed bewaard voorbeeld van de manier waarop vanaf het begin van de 20e eeuw de problematiek van de volkshuisvesting in de grote steden werd aangepakt met stedenbouwkundige plannen voor grote aantallen woningen. Het plan, ontworpen door H.P. Berlage, werd vanaf 1917 gerealiseerd. In het plan zocht hij naar een goede aansluiting op de bestaande stad, terwijl het stedenbouwkundig concept van de uitbreiding zelf zoveel mogelijk volgens esthetische principes werd gerealiseerd: aandacht voor een hiërarchisch stratenpatroon en monumentale accenten. Nog steeds is dit Plan van internationale waarde en wordt het internationaal gerekend tot de belangrijkste stedenbouwkundige plannen uit de eerste helft van de 20e eeuw.
Berlage plaatste de openbare en grotere gebouwen op centrale punten in zijn plan, wat in belangrijke mate bijdroeg aan het monumentale karakter van Plan Zuid. De gevraagde Academie van Beeldende Kunsten werd door Berlage in het westelijk plandeel, op de as van de Stationsstraat geprojecteerd op de kruising met de hoofdverkeersweg. Een belangrijk punt, voorzien van veel verkeerswegen, als begin van de stad en als verbinding met het centrum. Deze Stationsstraat (Minervalaan) zou als monumentale verkeersweg en wandelboulevard met winkelgalerijen het hart worden.
De Minervalaan had dus de winkelboulevard moeten worden met een openbare Academie op de plaats waar nu het Hilton hotel is gevestigd. De Beethovenstraatwerd als verbindingsweg met vooral woningen bedacht. Maar omdat de Minervalaan als levendige boulevard niet van de grond kwam nam de Beethovenstraat onbedoeld deze positie over. De nieuw opgeleverde woningen waren te duur voor de meesten en al snel kwam de combinatie winkel met achterhuis veelvuldig voor. Door de latere wijzigingen in het oorspronkelijke plan is de straat een drukkere verbindingsweg geworden dan aanvankelijk de bedoeling was en daarmee ook de meest drukke winkelstraat in het westelijk deel van Plan Zuid. Door de Beethovenstraat liep bovendien vanaf 1929 tramlijn 24.
Architectuur
De Beethovenstraat is omgeven met architectuur. De Amsterdamse School is een stijl in de bouwkunst, te plaatsen in de periode 1910-1930, waartoe ook onder meer De Stijl, het Nieuwe Bouwen en het expressionisme gerekend worden. De Amsterdamse School kenmerkt zich door gebruik van expressieve en fantastische vormen. Ze is in zekere zin ook een reactie op het rationele werk van H.P. Berlage en zijn structurele stedenbouwkundige plan. Verder is er ook het bijzondere rijksmonument de Eerste Openluchtschool voor het Gezonde Kind. Een prachtig schoolgebouw uit 1930, ontworpen door de Nederlandse architect Jan Duiker. Het complex bestaat uit een schoolgebouw op een binnenterrein, en een poortgebouw aan de Cliostraat (zijstraat van de Beethovenstraat).
Olympische Spelen in 1928
In mei 1927 wordt de eerste steen gelegd voor het nieuw te bouwen Olympische Stadion in Amsterdam. De negende Olympische Zomerspelen vonden in de zomer van 1928 plaats in Amsterdam-Zuid en omstreken. Ruim 2.000 atleten uit 46 landen kwamen naar de hoofdstad van Nederland om deel te nemen aan 109 onderdelen. In Amsterdam waren er enkele Olympische primeurs: de Olympische vlam doet voor het eerst zijn intrede en vrouwen mogen voor de eerste keer deelnemen aan atletiek en gymnastiek.
Duits Joodse burgers en de oorlog
Nadat Hitler de macht kreeg in 1933 kwam een grote stroom Duits-Joodse burgers naar Nederland (het land dat tijdens de eerste Wereldoorlog actief neutraal is gebleven). Degenen die werden toegelaten, gingen vooral naar Amsterdam en naar de toen nieuwe stadswijken. Zo kwamen er veel Duitse burgers in de net opgeleverde Beethovenstraat te wonen. Er ontstond een Duitse enclave met Duitse winkels met Duits brood en worst, Duitse boekhandels en Duitse restaurants. De straat heeft tijdens de Tweede Wereldoorlog ook vele tragedies gekend. Zo werd de tramhalte bij de Gerrit van der Veen straat (toen: Euterpestraat) in de oorlog gebruikt om 18.000 mensen met harde hand op de tram te zetten op weg naar de concentratiekampen waar vaak de dood volgde.
Delicatessenstraat
“De allereerste winkel in de Beethovenstraat was onze wijnhandel, zegt Theo van Broekhuizen lachend, ik weet niet wat dat over de buurt zegt”. B.J. de Logie verhuist vanuit de Johannes Verhulststraat naar de net opgeleverde Beethovenstraatbuurt, in het jaar van de Olympische Spelen. Barend Jan (B.J.) mocht de locatie zelf kiezen; het werd de winkel op het pleintje op de hoek. De Beethovenstraat ontwikkelde zich tot een winkelstraat van nationale allure. Het voedselaanbod werd steeds gevarieerder. Voor superieure biefstukken, chique wijnen en delicatessen uit alle windstreken moest je hier zijn. Het Parool schreef in 1970 dat ‘nergens in Amsterdam of Nederland zo’n grote hoeveelheid exclusief voedsel ligt opgeslagen als in De Beethoven‘.
Zuidas
In 2004 maakte de gemeente de straat 500 meter langer door het eerste stuk Van Leijenberghlaan om te dopen tot Beethovenstraat. Zodat de straat een brug vormt met het dynamische Zuidas publiek.
Meer geschiedenis?
Wie alles van de Beethovenstraat wil weten moet het boek ‘De Beethovenstraat – Verborgen geschiedenissen’ van Frank van Kolfschooten lezen.