One of the people who has left a huge mark on the city of Amsterdam is the architect, urban planner and total artist Berlage. Amsterdam residents who live in and around Beethovenstraat are still reminded of this visionary every day by the different buildings and neighborhoods with its very recognizable signature. That is why we created the architecture guide BERLAGE X BEETHOVEN.
The pocket guide is available at the following shops:
VakantieXperts
Fleur de Lys
VanDyk Experience Store
Boekhandel Van Rossum
Hotel Beethoven
Dik Juwelier
BROOKS
B.J. de Logie
Close to Beethovenstraat, at the Victorieplein, the pivotal point of his world-famous Plan Zuid, Berlage, who is also known as the father of modern Dutch architecture, looks out over Amsterdam. Berlage has played a major role in the history of Dutch architecture. His rich oeuvre covers a period of more than 50 years: from the end of the 19th century to the first decades of the 20th century. It contains iconic buildings such as the buildings for the insurance company De Nederlanden van1845, the Algemeene Nederlandsche Diamantwerkersbond, the new Amsterdamse Beurs, the Christian Science Kerk, but also the fairy tale-like St. Hubertus jachtslot and the Gemeentemuseum in The Hague. In addition, he made expansion plans for Amsterdam-Zuid, The Hague and Utrecht, and as a speaker and writer he played an important role in architecture. Berlage brought developments in international architecture to the Netherlands, which has influenced important architectural movements such as De Stijl, the Amsterdam School and the New Objectivity.
Why was Berlage a special architect? In the first place because he was an innovator. According to him, technical and social developments were the basis of his architecture. He set himself aside for the eclecticism of the 19th century. He did not choose a modern material such as concrete, but advocated the fair use of materials. Wood had to look like wood and stone like stone and should, above all, not be painted or plastered. Decoration should have a function, and architecture revolved around the relationship between construction and decoration and the balance between functionality and beauty.
His buildings can be called austere. They are unadorned and have simple shapes. This too was new in his time. There were still many buildings made with many decorations and decorations, such as columns in the facade. Berlage also used a lot of brick as a building material, but he also used new materials, such as steel. The special thing about this was that the materials he used remained clearly visible within the building. He did not hide them behind, for example, a layer of stucco. So in his buildings you can often see how and from what the building is made. Many of his buildings have one or more turrets. You can also see this at the Beurs van Berlage and the Burcht van Berlage. Berlage often made asymmetrical buildings. That’s why the turrets on his buildings are often not in the middle of the building, but on the side. And this too was innovative at the time. Other architects often opted for symmetry. Because his style was so different from that of other architects in his day, he became so famous.
But Berlage wasn’t just an architect. He was also an urban planner. He made important expansion plans for Amsterdam and The Hague, but was also involved in expansion plans in Delft, Utrecht and Rotterdam, among others. Plan Zuid for the expansion of Amsterdam has become his best known and most appreciated plan.
Let’s start at the beginning. Hendrik Petrus Berlage (Amsterdam, 21 February 1856 – The Hague, 12 August 1934), close friends called him Hein Berlage, was born on Keizersgracht, as the child of wealthy, liberal parents. His father Nicolaas Willem was head of the Registry Office of Amsterdam. He was the eldest of four children.
After his childhood, the family moved to the East of the country where Berlage attended highschool. His mother Anna Catharina Bosscha had died and his father remarried in Arnhem. In 1874 and 1875 he started training at the Rijksakademie van Beeldende Kunsten in Amsterdam, to become a draughtsman and painter. He didn’t get high marks and was much more interested in becoming an architect. An architecture course did not yet exist in the Netherlands. This was a craft that you learned in practice, at an architectural firm. He didn’t want to, so he went to study at the Bauschule of the Eidgenössische Polytechnicum (later: ETH) in Zurich. Here he came into contact with the ideas of the German professor and architect Gottfried Semper and the French Eugène Viollet-le-Duc, known from restorations of Sainte-Chapelle and Notre-Dame in Paris, among others. Their influences can clearly be seen in his later work. After his studies and three years of travelling through France and Germany and looking for early Renaissance in Italy, Berlage joined the firm of Theodor Sanders. In 1884, the talented Berlage became co-owner of the firm, which was a very fast career move for a young architect. Together they designed several buildings in neo-Renaissance style. Examples are the Volkskoffiehuis in Amsterdam and tasting rooms for Bols in Amsterdam, Antwerp, Paris and Berlin. In the meantime Berlage had married Marie Bienfait, with whom he had a total of four children: three daughters and one son.
In 1889, Berlage started his own office. Initially he designed mainly in the then usual neo-styles, such as a building of shop in glass and crockery Focke & Meltzer in the Kalverstraat. Soon he resisted the prevailing neo-styles and started experimenting with a mixture of rationalism and Jugendstil. Semper’s ideas resonated in his new ideas. His new style can be seen in the designs for the insurance company De Nederlanden van 1845, for which he worked as a house architect, for example on the Muntplein in Amsterdam. For Berlage, architecture was rooted in current social and technical developments. Beauty arose from the honest use of materials and functional decoration and had to re-establish a link between architecture and the applied arts.
With these ideas Berlage caught the eye of the alderman of Public Works, Willem Treub, who proposed him as the architect of the new Koopmansbeurs in Amsterdam. Berlage’s style expressed the ideas that Berlage and Treub shared: radical liberalism, a political movement that can be seen as a forerunner of social democracy. When designing the Beurs, Berlage had the idealistic dream illustrations of a building in which art, culture, economy and society would come together.
The Beurs van Berlage replaced the now too small Beurs van Zocher (on the spot where the Bijenkorf now stands), which had gone out of fashion and no longer fitted in with buildings such as Cuypers’ new Central Station. In 1896, Berlage was the only Dutch entrant to win the competition launched by the municipality in 1885. This after years of quarrelling about the exact location, the financing and the design. The building was completed in 1903. Few people were happy with the final result, because it fell out of tune with other buildings in the neighbourhood. Nevertheless, for Berlage this was a prelude to more orders from government agencies, companies and private individuals, and the building is now seen as ground breaking.
From the end of the 19th century, rationalism was an important architectural movement. From there, Berlage designed the floor plan of a building, with flat brick walls and the use of natural stone to emphasize important points. Berlage’s Koopmansbeurs is seen as the beginning of modern architecture in the Netherlands. The style was soon adopted by architects such as Tjeerd Kuipers and Willem Dudok, who were inspired by it for a long time to come. Even after Berlage’s own style had long been further developed. Rationalism had to contend with a counter-movement in the form of the Amsterdam School, whose architects ironically played an important role in the implementation of Berlage’s expansion plan for Amsterdam, Plan Zuid.
Maar Berlage was iet alleen architect. Hij was ook stedenbouwkundige. Hij maakte belangrijke uitbreidingsplannen voor Amsterdam en Den Haag, maar was ook betrokken bij uitbreidingsplannen in onder meer Delft, Utrecht en Rotterdam. Plan Zuid voor de uitbreiding van Amsterdam is wel zijn meest bekende en gewaardeerde plan geworden.
We starten bij het begin. Hendrik Petrus Berlage (Amsterdam, 21 februari 1856 – Den Haag, 12 augustus 1934), Hein Berlage voor intimi, werd geboren aan de Keizersgracht, als kind van welgestelde, liberale ouders. Zijn vader Nicolaas Willem was hoofd van de Burgerlijke Stand van Amsterdam. Hij was de oudste van vier kinderen.
Na zijn kindertijd, verhuisde het gezin naar het Oosten des lands waar Berlage naar de HBS ging. Zijn moeder Anna Catharina Bosscha was overleden en zijn vader hertrouwde in Arnhem. In 1874 en 1875 startte hij met een opleiding aan de Rijksakademie van Beeldende Kunsten in Amsterdam, om tekenaar en schilder te worden. Hij haalde geen hoge cijfers wilde veel liever architect worden. Een architectuuropleiding bestond alleen nog niet in Nederland. Dit was toen een ambacht dat je leerde in de praktijk, op een architectenbureau. Dat wilde hij niet en daarom ging hij studeren aan Bauschule van het Eidgenössische Polytechnicum (later: ETH), in Zürich. Hier kwam hij in aanraking met de denkbeelden van onder meer de Duitse professor en architect Gottfried Semper en de Franse Eugène Viollet-le-Duc, bekend van restauraties van onder meer Sainte-Chapelle en de Notre-Dame in Parijs. Hun invloeden zijn duidelijk terug te zien in zijn latere werk. Na zijn studie en na drie jaar gereisd te hebben door Frankrijk en Duitsland en in Italië op zoek was gegaan naar om de vroege Renaissance, ging Berlage aan de slag bij het bureau van Theodor Sanders. In 1884 werd de getalenteerde Berlage mede-eigenaar van het bureau, wat een erg snelle carrièrestap was voor een jonge architect. Samen ontwierpen ze verschillende gebouwen in neorenaissancestijl. Voorbeelden zijn het Volkskoffiehuis in Amsterdam en proeflokalen voor Bols in onder meer Amsterdam, Antwerpen, Parijs en Berlijn. Ondertussen was Berlage getrouwd met Marie Bienfait met wie hij in totaal vier kinderen kreeg: drie dochters en een zoon.
In 1889 begon Berlage een eigen bureau. Aanvankelijk ontwierp hij voornamelijk in de toen gebruikelijke neostijlen, zoals een pand van winkel in glas en serviesgoed Focke & Meltzer in Kalverstraat. Al snel zette hij zich af tegen de heersende neo-stijlen en ging hij experimenteren met een mengvorm van rationalisme en jugendstil. De denkbeelden van Semper klonken door in zijn nieuwe opvattingen. Zijn nieuwe stijl is zichtbaar in de ontwerpen voor de verzekeringsmaatschappij De Nederlanden van 1845, waarvoor hij als huisarchitect werkte, bijvoorbeeld aan het Muntplein te Amsterdam. Voor Berlage was bouwkunst geworteld in actuele maatschappelijke en technische ontwikkelingen. Schoonheid kwam voort uit eerlijk materiaalgebruik en functionele decoratie en moest er weer verband komen tussen architectuur en de toegepaste kunsten.
Met deze opvattingen kwam Berlage in het vizier van wethouder van Publieke Werken Willem Treub, die hem naar voren schoof als de architect van de nieuwe Koopmansbeurs in Amsterdam. De stijl van Berlage gaf uiting aan het gedachtegoed dat Berlage en Treub deelden: het radicaal liberalisme, een politieke stroming die als voorloper van de sociaaldemocratie gezien kan worden. Bij het ontwerpen van de Beurs had Berlage de idealistische droombeelden van een gebouw waarin kunst, cultuur, economie en maatschappij zouden samenkomen.
De Beurs van Berlage kwam in de plaats van de te klein geworden Beurs van Zocher (op de plek waar nu de Bijenkorf staat), die uit de mode was geraakt en niet meer paste bij gebouwen als het nieuwe Centraal Station van Cuypers. Berlage won in 1896, als enige Nederlandse inzender, de prijsvraag die door de gemeente in 1885 was uitgeschreven. Dit nadat er jarenlang was gesteggeld over de precieze plek, de financiering en het ontwerp. In 1903 was het gebouw gereed. Weinig mensen waren overigens blij met het eindresultaat, omdat het uit de toon viel bij andere gebouwen in de buurt. Toch was dit voor Berlage een opmaat tot meer opdrachten van overheidsinstellingen, bedrijven en particulieren en wordt het gebouw nu gezien als baanbrekend.
Vanaf het einde van de 19e eeuw was het rationalisme een belangrijke architectuurstroming. Berlage ontwierp van daaruit de plattegrond van een gebouw, met vlakke bakstenen muren en gebruik van natuursteen om belangrijke punten te benadrukken. De Koopmansbeurs van Berlage wordt gezien als het begin van de moderne architectuur in Nederland. De stijl werd al snel overgenomen door architecten als Tjeerd Kuipers en Willem Dudok, die zich er nog lang door lieten inspireren. Ook nadat de stijl van Berlage zelf al lang was doorontwikkeld. Het rationalisme kreeg te maken met een tegenbeweging in de vorm van de Amsterdamse School, waarvan de architecten ironisch genoeg een belangrijke rol speelden bij de invulling van Berlages uitbreidingsplan voor Amsterdam, Plan Zuid.
